In wereldwijde verbondenheid gedenken wij: Week 36 - Tsjechië, Polen en Slowakije

Voorbeden: Week 36

Kinderen, kort na aankomst in Auschwitz. (Album Lily Jacobs) Vrouwen leggen bloemen neer voor de rooms-katholieke kerk van St. Stanisław Kostka in Warschau, Polen, waar vader Jerzy Popieluszko werd begraven, nadat hij in 1984 werd vermoord. Hij was een van de priesters die betrokken waren bij de beweging van de solidariteit in de vroege jaren 1980.(Foto: WCC)
Dank voor:
• De helden, bekend en onbekend, die de nazi- en Sovjet-overheersing er uit gooiden.
• Predikanten en priesters die trouw bleven aan hun roeping, zelfs wanneer ze werden vervolgd.
• Tradities die mensen bij elkaar houden en hen kracht geven in moeilijke tijden.
 
Bid voor:
• De armen en de ouderen, die de dupe zijn van economische hervormingen.
• De werklozen en allen die lijden onder het verlies van sociale diensten.
• De slachtoffers van antisemitisme, etnische en sociale intolerantie, temidden van stijgend nationalisme en de zoektocht naar identiteit.
• Het milieu, vooral waar het zwaar is vervuild.
• Vernieuwing van de kerk temidden van secularisering.
 

In wereldwijde verbondenheid gedenken wij: Tsjechië, Polen en Slowakije, Week 36

Vaclav Havel - oud- president van Tsjechië (1936-2011)
Tsjechië, Polen en Slowakije
 
Waarheid die de vrede dient.
Toen Sara hoorde hoe een boodschapper van God haar man Abraham de geboorte van een zoon aanzegde, lachte ze. ‘Zal ik op mijn oude dag nog liefdesplezier kennen? En bovendien is mijn man al een grijsaard’. Als God deze reactie van Sara aan Abraham overbrengt laat hij de helft weg. Hij zegt alleen dat Sara gelachen had: zou ik op mijn leeftijd echt nog een kind krijgen? Waarom vertelt Hij Abraham niet alles wat zij zei? Ter wille van de vrede tussen hen. Als God de waarheid zo voorzichtig in dienst van de vrede hanteert, moeten wij mensen dat ook doen.
Rabbi Loew van Praag - Tsjechië (16e eeuw)
 
Wachten als verwachten
'Ik wilde de geschiedenis laten voortschrijden op dezelfde manier als een kind
aan een plant trekt om haar sneller te laten groeien. Dat was een vergissing.
Ik geloof dat we moeten leren wachten zoals we leren scheppen.
We moeten geduldig de graankorrel zaaien, de aarde waarin zij gezaaid is
koppig water blijven geven en de planten hun eigen tijd gunnen.
Wachten dat zin heeft, omdat het gevoed wordt door hoop en niet door wanhoop,
door vertrouwen en niet door hopeloosheid, door nederigheid tegenover de tijd
van deze wereld, en niet door vrees. Een dergelijke verwachting is meer dan alleen
maar wachten en leidt niet tot verveling maar zit vol spanning.'
(uit: Vaclav Havel, oud president van Tsjechië,
in zijn Brief aan het Westen in Trouw, november 1992)
In Noord Bohemen, dat deel uitmaakt van de Tsjechische Republiek, wordt de bevolking geregeld getroffen door ernstige luchtvervuiling, veroorzaakt door hoge concentraties
zwaveldioxide afkomstig uit de krachtcentrales.
Bohemen is ook het land van Johannes Hus, die in 1400 al bezwaar maakte tegen de verkoop
van aflaten. Hij stierf op de brandstapel op 6 juli 1415.
Moravië is een historische regio in Midden Europa. Het omvat het oostelijke deel van Tsjechië. Het gebied is genoemd naar de rivier de Morava, die Moravië van noord naar zuid doorsnijdt.
Janusz Korcak, stichter van het Joodse weeshuis in Warschau-Polen

Bohemen en Moravië  werden tot de eerste eeuw v.Chr. bewoond door Kelten waaronder de Boii waaraan Bohemen zijn naam ontleent. Zij werden verdreven door de Marcomannen,
een Germaanse stam. De Germanen werden op hun beurt in de zesde eeuw na Christus verdrongen door Slaven uit het oosten en noorden.
De Tsjechische landen werden in de negende eeuw schatplichtig aan Karel de Grote.
Na deze Frankische overheersing ontstond rond 830 onder Mojmir I het Groot-Moravische Rijk, dat ook Slowakije, Silezië en Bohemen grotendeels omvatte. Onder Mojmírs opvolger Rastislav werd het rijk gekerstend door Cyrillis en Methodius.
Johan Amos Comenius, (geboren als Jan Amos Kominsky) die in 1592 in Moravië (Tsjechië) werd geboren was filosoof en bisschop van de Ev. Broedergemeente. In 1657 schreef hij in zijn Didactica Magna:
“De naastenliefde gebiedt ons de mensheid niets te onthouden van wat God ons voor het welzijn van ons geslacht geleerd heeft, maar het juist meer en meer voor heel de wereld uit te breiden. Dit is immers het wezen van het goede: dat het aan allen meegedeeld moet worden, zodat het meer en beter aan allen ten goede komt en er meer mensen in kunnen delen.
(Johann Amos Comenius in zijn Didactica Magna, citaat uit:
“Der trennende Zaun ist abgebrochen”,1657).
Vanwege zijn theologische denkbeelden moest hij in 1628
zijn vaderland ontvluchten. Hij belandde uiteindelijk in Nederland,
overleed in 1670 in Amsterdam en werd in de Waalse Kerk in Naarden begraven.

In Polen volgde na de Tweede Wereldoorlog, waarin 400.000 Joden in het getto van Warschau bijeen werden gedreven, een repressief bewind van 40 jaar. Aan dit bewind kwam in 1989 een einde. De drastische economische hervormingen drukken zwaar op de Poolse bevolking en ook op de kerken. Veel gelovigen doen een beroep op kerkelijke hulporganisaties. Het Poolse Jodendom was eeuwenlang toonaangevend in het Oost-Europese Jodendom en gold als het meest creatieve en vitale deel van de Joden in de diaspora en van de Joodse cultuur. Duizend jaar lang hebben Polen en Joden op hetzelfde grondgebied gewoond, een bewogen geschiedenis die doorwerkt tot op vandaag, zelfs nu er bijna geen Joden in Polen meer zijn. Rafaël Scharf, geboren in 1914 in de Joodse wijk van Krakau, schrijft hierover in zijn boek ‘Wat zullen wij Mirjam vertellen’. Ook schrijft hij daarin over het werk van Janusz Korczak, de stichter van het Joodse weeshuis in Warschau, die bij de ontruiming van het getto in Warschau ‘zijn kinderen’ niet in de steek wilde laten, maar samen met hen op transport werd gesteld naar Treblinka.
 
Ik geloof in de zon, ook al schijnt ze niet.
Ik geloof in de liefde, ook al ervaar ik haar niet.
Ik geloof in God, ook al zie ik Hem niet.                                               
(Uit het getto van Warschau)
 

Nabucco - Verdi

Janusz Korczak, stichter van het Joodse weeshuis in Warschau 

Deze aangrijpende video gaat over het leven en werk van Janusz Korczak, de stichter van het Joodse weeshuis in Warschau, die bij de ontruiming van het getto in Warschau ‘zijn kinderen’ niet in de steek wilde laten, maar samen met hen op transport werd gesteld naar Treblinka.

Irena Sendler redde veel Joodse kinderen in de 2e Wereldoorlog (Otwock, 15 februari 1910 - Warschau, 12 mei 2008)
Irena Sendler werd geboren in Otwock op 15 februari 1910 en overleed in Warschau op 12 mei 2008. Ze was een Poolse verzetsstrijdster en organiseerde de kinderafdeling van de Raad voor de Ondersteuning van Joden die in 1942 door Polen van verschillende geloofsrichtingen en wereldbeschouwingen werd opgericht om Joden van de Duitse bezetter te redden.
Ze was ook ziekenverzorgster voor epidemiecontrole en had daardoor toegang tot het getto van Warschau. Samen met anderen lukte het haar om 2500 Joodse kinderen uit het getto te smokkelen en ze onder te brengen bij Poolse families, kloosters en weeshuizen. Via contacten binnen het ministerie van welvaart kregen de kinderen valse papieren.
In 1943 werd Sendler door de Gestapo gevangen genomen en ter dood veroordeeld. Onder foltering - haar beide benen en voeten werden gebroken - moest ze de namen van de geredde kinderen prijsgeven, maar ze verraadde niets.
Om een latere hereniging van de kinderen met hun ouders mogelijk te maken, had ze versleutelde namenlijsten bijgehouden en in weckflessen onder een appelboom in een tuin verstopt. Het lukte om haar door middel van omkoping vrij te krijgen. Een SS'er sloeg haar op weg naar haar executie neer en liet haar aan de kant van de weg liggen. Dat de executie officieel wel plaats had gevonden, zag ze later via mededelingsborden van de bezetter. Sendler veranderde daarop haar identiteit en leefde tot aan het eind van de oorlog ondergronds onder een valse naam. Ze werd 98 jaar.
Erkenning: In 1965 werd Irena Sendler door Jad Washem onderscheiden met de eretitel “Rechtvaardige onder de Volkeren". Op 10 november 2003 werd ze onderscheiden in de Orde van de Witte Adelaar, de hoogste onderscheiding in Polen. Ze ontving nog meer onderscheidingen en werd daarnaast in 2007 door de Poolse senaat voorgedragen als een van de 181 genomineerden voor een Nobel prijs voor de vrede. (Met dank aan Trix Koome, die het verhaal verkort deelde op Facebook.)
 
In het gedeelde Tsjecho-Slowakije is Slowakije de kleinste en armste van de twee republieken.
 
Wij gedenken met woorden uit Polen:
 
Heer, wij zijn twee handen en behoren tot één lichaam.
Help ons – uw handen – dat wij ons niet boven elkaar verheffen,
maar met elkaar steeds opnieuw tot uitdrukking brengen,
dat wij één zijn in gebed om uw heerschappij en één blijven
omdat wij samen bidden om de komst van uw rijk -
Heer, laat uw wil geschieden.
 
 
Jan Amos Comenius (Kominsky) leefde van 1592-1670. Hij werd de "Father of Modern Education" genoemd.
Geloof
 
Ik geloof in de zon, ook al schijnt ze niet.
Ik geloof in de liefde, ook al ervaar ik haar niet.
Ik geloof in God, ook al zie ik Hem niet.
(Uit het getto van Warschau)
 
.....
 
1. Waarom moest ik uw stem verstaan?
Waarom, Heer, moet ik tot U gaan zo ongekende paden?
Waarom bracht Gij die onrust mij in 't bloed -
is dat genade?
 
4. Spreek Gij dan in mijn hart en zeg
dat het zo goed is, dat die weg ook door uw Zoon gegaan is,
en dat uw land naar alle kant
niet ver bij mij vandaan is.

(LB 941:1 en 4 - Ad den Besten)

Gedenkplaats van het vernietigingskamp 'Birkenau-Auschwitz’, waar ongeveer één miljoen Joden uit heel Europa zijn vermoord, foto: Janny Bolhuis.

Het voormalige concentratiekamp ‘Auschwitz‘ in Polen, ten westen van Krakau. Boven de ingang staat het opschrift ‘Arbeit macht frei'. (foto: Janny Bolhuis)